W zależności od sposobu podania można rozróżnić chemioterapią w tabletkach lub dożylną (podanie albo w formie krótko trwającego zastrzyku, albo w formie wlewu – kroplówki). Są to najczęstsze metody podania leku. Oprócz tego chemioterapia może być podawana np. podskórnie lub dokanałowo (do płynu mózgowo-rdzeniowego poprzez nakłucie lędźwiowe).
Chemioterapię można podzielić także ze względu na moment i cel stosowania lub wykorzystywanie innych metod na:
- indukcyjną (neoadiuwantową, wstępną) – przed innymi zabiegami, które mają za zadanie wyeliminować nowotwór, w celu zmniejszenia guza, likwidacji przerzutów lub nacieków,
- uzupełniającą (adiuwantową) – stosowaną po wcześniejszej interwencji (np. chirurgicznej) w celu eliminacji pozostałych komórek rakowych,
- radykalną – jeśli jest stosowana jako jedyna lub główna metoda leczenia i w założeniu ma prowadzić do zniszczenia wszystkich komórek nowotworowych,
- jednoczesną – jeśli w międzyczasie stosowana jest również inna metoda leczenia, np. radioterapia (chemioradioterapia),
- regionalną – podanie bezpośrednie do miejsc zajętych przez komórki rakowe,
- paliatywną – w przypadku pacjentów nieuleczalnych w celu wydłużenia życia i poprawienia jego jakości,
- cytotoksyczną – działającą niszcząco na komórki rakowe,
- antyangiogeniczną – działającą niszcząco na naczynia krwionośne nowotworu,
- metronomiczną – polegająca na podawaniu małych dawek leków przeciwnowotworowych w krótkich odstępach czasu.[1,6]
Kolory
Chemioterapię czasami określa się za pomocą kolorów. Ma to związek z barwami kroplówek (preparatów podawanych dożylnie). Pacjenci zauważają, że najlepiej tolerują białą. Najgorzej kojarzona, związana z nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi jest czerwona „chemia”. Oprócz tego można się spotkać z określeniem „żółta” w leczeniu uzupełniającym (po wcześniejszych interwencjach) raka piersi. Należy pamiętać, że jest to duże uproszczenie. W roztworach o tych samych kolorach mogą znajdować się zupełnie inne leki.
Chemioterapia - jak się przygotować?
Jeśli jesteś pacjentem, który po raz pierwszy doświadczy chemioterapii, pewnie w Twojej głowie kłębi się wiele pytań. Aby zminimalizować stres, jaki wywołuje choroba, warto zaplanować pewne rzeczy wcześniej. To jak się przygotować w dużej mierze zależy od rodzaju chemioterapii jaka będzie stosowana. Poniżej kilka porad, które mogą ułatwić okres przed i w trakcie chemioterapii.
- Porozmawiaj wcześniej w lekarzem lub pielęgniarką na tematy chemioterapii jaką będziesz przyjmować i sprawami z tym związanymi.
- Przygotuj się na działania niepożądane. Psychiczne nastawienie i postępowanie mające za zadanie zapobiec skutkom ubocznym mogą okazać się przydatne. Pamiętaj, że większość efektów chemioterapii ma charakter przejściowy.
- Zadbaj o dietę i nawodnienie. Jeśli masz wątpliwości jakie są zalecenia żywieniowe dla pacjenta onkologicznego, poproś o pomoc dietetyka lub lekarza.
- Obserwuj swój organizm. W czasie chemioterapii będzie on osłabiony. Jeśli zauważysz jakiekolwiek oznaki infekcji, skonsultuj się z lekarzem.
- W zależności od zastosowanej metody leczenia, możliwe jest zostanie w szpitalu na kilka dni lub wyjście do domu tego samego dnia. Nawet jeśli nie będzie konieczne zostanie w szpitalu, a jest to Twoja pierwsza wizyta, zarezerwuj sobie na nią cały dzień. W przypadku gdy musisz dojechać do przychodni/szpitala autem, poproś kogoś o prowadzenie samochodu w drodze powrotnej.[2,6]
Wykaz źródeł
- Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej: Chemioterapia, Immunoterapia i Terapia Celowana. Informacje dla Pacjenta. 2011
- NHS: Chemotherapy. 2020. [dostęp 28.04.2022]
- Livshits Z, Rao RB, Smith SW. An approach to chemotherapy-associated toxicity. 2014. Emerg Med Clin North Am. 32(1):167-203.
- Rubach M: Postępowanie w wynaczynieniu leków przeciwnowotworowych. 2018. Onkol Prakt Klin Edu 2018;4(1):16-23.
- Buter J et al.: Extravasation injury from chemotherapy and other non-antineoplastic vesicants. 2020. UpTodate [dostęp 28.04.2022]
- Wielkopolskie Centrum Onkologii: Poradnik dla Pacjentów - Chemioterapia.
