Nagromadzenie się płynu w jamie opłucnej nazywamy „wodą wpłucach”. Jej pojawienie się może być związane z przebiegiem choroby nowotworowej. Co jest powodem wody w płucach i jak się ją leczy?
Woda w płucach to potoczne określenie obecności płynu wjamie opłucnej. Nie jest to jednak woda, ale płyn surowiczy – jasny płyn owodnistej konsystencji, naturalnie wytwarzany przez organizm. Gromadzi się on między dwiema błonami, które jak cienki worek otaczają płuca. Te dwie błony nazywamy opłucną ścienną (znajduje się bliżej żeber) i opłucną trzewną, inaczej zwaną płucną (znajduje się bliżej płuc). W jamie opłucnej zawsze znajduje sięn iewielka ilość płynu surowiczego. Zmniejsza on tarcie między dwiema błonami opłucnej podczas oddychania. To z kolei ułatwia ruchy płuc podczas wdechu i wydechu, sprawiając, że w zasadzie nie czujemy zmiany objętości klatki piersiowej. Jednak gdy ilość płynu w jamie opłucnej zwiększa się ponad naturalny poziom, mówimy o tzw. wodzie w płucach. To niepokojący objaw, który świadczy o nieprawidłowości w działalności płuc. Pojawia się on również w przebiegu różnych nowotworów.
Jednym z głównych objawów zgłaszanych przez pacjentów jest duszność, czyli odczucie braku tchu. Nasilenie tej dolegliwości nie zawsze jest jednak proporcjonalne do ilości nagromadzonego płynu. Pacjenci skarżą się również na dyskomfortlub ból w klatce piersiowej. Rzadziej pojawia się suchy kaszel. W wielu przypadkach chory na początku w żaden sposób nie odczuwa obecności płynu w jamie opłucnej.
Woda w płucach pojawia się z różnych przyczyn. Najprościej możemy rozróżnić podłoże nowotworowe i nienowotworowe pojawienie się płynu w opłucnej.
Nagromadzenie wody w płucach obserwuje się najczęściej w zaawansowanej chorobie nowotworowej. Dzieje się tak u chorych z zastosowanym leczeniemo nkologicznym, jak i tych nieświadomych rozwijającego się guza. Płyn w opłucnej może pojawić się przy każdym rodzaju nowotworu. Niemniej dużo częściej wykrywa się go u chorych na:
· raka płuc,
· raka piersi,
· chłoniaka.
Niestety, stwierdzenie wody w płucach źle rokuje. Oznacza, że nowotwór bardzo silnie się rozwinął, a guzy w płucach są duże i naciskająna opłucną. Prowadzi to do nagromadzenie się płynu w jamie opłucnej. Dzieje sięt ak w wyniku zablokowania przez guz odpływu płynu naczyniami limfatycznymi lub poprzez pobudzenie jego wytwarzania. Guzy są wynikiem zaawansowania pierwotnego raka płuc lub obecności przerzutów w przebiegu innych chorób nowotworowych. Wszystko to nie jest jednak regułą, a każdy przypadek wody w płucach u chorego onkologicznie rozważa się indywidualnie.
Wśród nienowotworowych przyczyn płynu w jamie opłucnej znajdziemy choroby dotyczące płuc, takie jak gruźlica, zapalenie płuc czy zatorowość płucna.
Przy duszności i bólu w klatce piersiowej należy pilnies kontaktować się z lekarzem. Wykona on szczegółową diagnostykę i ustali przyczynę niepokojących objawów. W pierwszej kolejności lekarz zbierze wywiad lekarski, a następnie osłucha klatkę piersiową. Zazwyczaj do ostatecznego potwierdzenia obecności płynu w jamie opłucnej konieczne jest badanier entgenowskie (RTG), badanie ultrasonograficzne (USG) lub tomografia komputerowa (TK). Na uzyskanych obrazach widać nagromadzony płyn. Czasami pobiera się również płyn opłucnowy do analizy, zwłaszcza w przypadku podejrzenia wykrycia nowotworu.
W zależności od stanu pacjenta i preferencji chorego,dostępne są różne metody leczenia wody w płucach u chorych onkologicznych.
Jeśli woda w płucach nie objawia się w żaden sposób i nie zagraża życiu pacjenta, lekarz może zadecydować o niepodejmowaniu żadnego leczenia. W takich przypadkach nagromadzony płyn ma zazwyczaj niewielką ilość i nie utrudnia funkcjonowania płuc. Z kolei poddanie się zabiegowi usunięcia płynu z jamy opłucnej naraziłoby pacjenta na niepotrzebne ryzyko. Poleca się wtedy choremu obserwować, czy nie występują u niego objawy mogące świadczyć o zwiększeniu się ilości płynu w jamie opłucnej.
Przy odczuwaniu przez pacjenta duszności i bólu, staramy się usunąć lub zmniejszyć nasilenie dolegliwości. Możemy to zrobić poprzez usunięcia zgromadzonego płynu w płucach. Na początku rozważa się zabieg nakłuciaj amy opłucnej (torakocentezy). Podczas niego lekarz odciąga nadmiarowy płynza pomocą igły wbitej w okolicę żeber. Całość zabiegu odbywa się w znieczuleniu miejscowym, więc pacjent nie odczuwa bólu. Ponadto miejsce wkłucia uwidacznia się na ekranie ultrasonografu (USG), tak aby podczas wkłucia nie uszkodzić płuc.
Przy nawracającym płynie w płucach rozważa się pleurodezę. Zapobiega on gromadzeniu się płynu poprzez trwałe połączenie dwóch błon opłucnej, czyli opłucnej ściennej i trzewnej. Płyn wtedy nie ma gdzie się gromadzić, gdyż nie ma na to miejsca (niema jamy opłucnej). Uzyskuje się taki stan przez podanie w okolicę opłucnej specjalnego środka (np. jałowego talku), co wywołuje miejscowy stan zapalny i złączenie się błon.
Alternatywą dla pleurodezy jest zabieg przy użyciu tunelowanego cewnika (ang. indwelling pleural catether, IPC). Cewnik to cienka, elastyczna rurka, którą wprowadza się do jamy opłucnej. Jedna jej część znajduje się w jamie opłucnej, a druga część na zewnątrz ciała, zazwyczaj przymocowana do klatki piersiowej. Wprowadzenie takiego cewnika wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, a po zabiegu pacjent zwykle udaje się do domu. Co jakiś czas należy odciągnąć zgromadzony płyn w opłucnej. Pacjent po odpowiednim przeszkoleniu robi to samodzielnie lub z czyjąś pomocą (np. pielęgniarki,bliskiej osoby).
Czasami podejmuje się decyzję jedynie o leczeniu objawowym. Podaje się pacjentowi tlen, aby zmniejszyć poczucie duszności, a także morfinę do uśmierzenia bólu. Takie postępowanie stosuje się zwykle upacjentów z bardzo krótkim przewidywalnym okresem przeżycia, poddawanych leczeniu paliatywnemu. Chcemy wtedy załagodzić występujące u nich nieprzyjemne objawy i nie skupiamy się na opóźnieniu rozwoju choroby.
1. CourtneyBroaddus C V: Mechanisms of pleural liquid accumulation in disease. UpToDate2021
2. Zasowska-Nowak A: Płyn w jamieopłucnej w przebiegu choroby nowotworowej. Medycyna Paliatywna 2019; 11(4): 149–155
3. Kulandaisamy,Prarthna Chandar et al. “Malignant Pleural Effusions-A Review of CurrentGuidelines and Practices.” Journal of clinical medicine vol. 10,23 5535. 26Nov. 2021, doi:10.3390/jcm10235535
4. Managementof Malignant Pleural Effusions. An Official ATS/STS/STR Clinical PracticeGuideline. Am J Respir Crit Care Med. 2018 Oct 1;198(7):839-849
5. HeffnerE J: Management of malignant pleural effusions. UpToDate 2022
Zapraszamy do eksploracji różnorodnych tematów badań klinicznych dostępnych na naszej stronie. Odkryj nowe perspektywy zdrowia.
