Diagnoza i leczenie raka jelita grubego
Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów w Polce. Przez długi czas nie daje żadnych objawów. Jak wygląda szczegółowa diagnostyka nowotworu jelita grubego? Jakie są dostępne metody leczenia?
Co to rak jelita grubego?
Rak jelita grubego to nowotwór złośliwy, który rozwija się w jelicie grubym. Najczęściej w jego najdłuższej części, czyli okrężnicy. Może także pojawić się w okolicy odbytnicy (końcowej części jelita grubego). Stwierdza się go głównie u osób między 40 a 50 rokiem życia. Pacjenci chorzy na raka jelita grubego początkowo nie odczuwają żadnych dolegliwości. Zazwyczaj dopiero gdy rak jest w zaawansowanym stadium skarżą się na zmiany rytmu wypróżnień (np. częstsze biegunki) czy zauważają krew w stolcu. W wyniku rozrostu nowotworu może dojść również do niedrożności jelita grubego. Powyższe objawy skłaniają pacjentów do wizyty lekarskiej, podczas której często rozpoznawana jest obecność guza.
Jak wygląda szczegółowa diagnostyka raka jelita grubego?
Morfologia krwi to podstawowe badanie, które pozwala ocenić stan zdrowia. Badanie endoskopowe (głównie kolonoskopia) umożliwia ocenę stanu wnętrza jelita na całej jego długości. Podczas niego może zostać wykonana biopsja, czyli pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego (szczegółowej analizy pod mikroskopem). Jest ona ważna zarówno pod kątem ostatecznego potwierdzenia diagnozy, jak i oceny stopnia zaawansowania nowotworu.
Przy ocenie stopnia zaawansowania i obecności przerzutów wykorzystywane są badania obrazowe. Najczęściej wykonuje się tomografię komputerową (TK) jamy brzusznej i klatki piersiowej. Rezonans magnetyczny (MRI) przydatny jest w ocenie raka odbytnicy.
Diagnostyka molekularna to zaawansowana technika diagnostyczna, której celem jest poznanie dokładnych zmian zachodzących w komórkach nowotworowych. W przypadku raka jelita grubego szczególnie ważna jest mutacja KRAS/NRAS, której obecność może decydować o skuteczności leków biologicznych. Zmiany w genach dotyczyć mogą również genu BRAF.
Oznaczenie antygenu karcynoembrionalnego (CEA) oraz zbadanie czynności wątroby i nerek zalecane jest w celu oceny rokowania.
Jak leczyć raka jelita grubego?
Każdy przypadek jest rozważny osobno. Lekarz onkolog uwzględnia stan pacjenta, stopień zaawansowania nowotworu i jego umiejscowienie.
Leczenie chirurgiczne
Gdy to możliwe w pierwszej linii zalecane jest leczenie chirurgiczne, także w zaawansowanych stadium. Podczas operacji usuwany jest guz wraz z pewnym fragmentem jelita, a także okoliczne węzły chłonne zajęte przez nowotwór. To ważne, aby możliwie jak najdokładniej wyciąć obszar zajęty przez komórki nowotworowe.
Operację (resekcję) można przeprowadzić w klasyczny sposób (z całkowitym otwarciem powłok brzusznych) oraz laparoskopowo. Operacje laparoskopowe polegają na wykonaniu małych nacięć i wprowadzeniu przez nich narzędzi chirurgicznych. Ich zastosowanie zmniejsza dolegliwości bólowe, wielkość rany i czas pobytu w szpitalu.
Lekarz podczas operacji może zadecydować o utworzeniu stomii. To sztucznie wytworzone połączenie fragmentu jelita ze ścianą brzucha, przez które umożliwione jest wydalanie kału. Zazwyczaj jest ona tymczasowa w celu ułatwienie procesu gojenie się jelita. Stomia stała zakładana jest, gdy w wyniku rozwoju choroby konieczne jest usunięcie odbytnicy i odbytu.
Leczenie chirurgiczne może być podjęte także w celu usunięcia przerzutów raka do innych tkanek, np. wątroby, płuc.
Chemioterapia i radioterapia
Chemioterapia włączana jest często do leczenia jako terapia uzupełniająca (chemioterapia adjuwantowa) po wycięciu guza. W przypadku przerzutów jest zazwyczaj podstawową metodą leczenia. Schematy leczenia uwzględniają podawanie m.in.: oksaliplatyny, 5-fluorouracylu (5-FU) czy kapecytabiny.
Radioterapię stosuje się w terapii raka odbytnicy. Może być wykorzystana przed leczeniem operacyjnym lub po nim, a także łącznie z chemioterapią.
Celowana terapia biologiczna
W celowanej terapii biologicznej używa się leków, które działają na konkretną zmianę genetyczną w komórce. Stosuje się je głównie u chorych z zaawansowanym stadium rozwoju nowotworu. W Polsce dostępny jest bewacyzumab, a w ramach programu lekowego afliibercept. Wykorzystanie panitumumabu jest ograniczone do pacjentów z guzem bez mutacji RAS.
Wykaz źródeł
Wojciechowska U. Didkowska J.. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/raporty/ [dostęp: 19.04.2022]
Macrae F, Parikh A, Ricciardi R: Clinical presentation, diagnosis, and staging of colorectal cancer. UpToDate 2022 [dostęp: 25.04.2022]
Glynne-Jones R, Wyrwicz L, Tiret E, Brown G, Rödel C, Cervantes A, Arnold D; ESMO Guidelines Committee. Rectal cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2017 Jul 1;28(suppl_4):iv22-iv40
Van Cutsem E, Cervantes A, Nordlinger B et al. Metastatic colorectal cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol 2014; 25(Suppl 3): iii1–iii9.
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji: Kompleksowa opieka onkologiczna – model organizacji diagnostyki i leczenia raka jelita grubego. 2019. [dostęp: 15.04.2022]
Potemski P, Bujko K, Rutkowski A, Krzakowski M. Clinical practice guidelines for diagnosis and treatment of colon (C18) and rectosigmoid junction (C19) cancer. Oncol Clin Pract 2020; 16. DOI: 10.5603/OCP.2020.0030.
