Jak żyć ze stomią?
Pielęgnacja i właściwe odżywianieStomia jelitowa, czyli sztuczny odbyt, to połączenie między jelitem a powierzchnią ciała. Wykonuje się ją m.in. w nowotworze lub niedrożności jelita grubego, nieswoistym zapaleniu jelit czy martwicy ścian jelita. Chociaż może kojarzyć się z wieloma niedogodnościami, to w praktyce można robić praktycznie wszystko. Jak zadbać o stomię oraz czy wymaga ona specjalnego żywienia?
Stomia – rodzaje
Stomie układu pokarmowego możemy podzielić na:
- ileostomię – gdy całe jelito grube zostało usunięte i wyłania się część jelita cienkiego na powierzchnię brzucha,
- kolostomię – gdy na powierzchnię brzucha wyłaniane jest jelito grube.
Stomię można podzielić także ze względu na czas jej trwania na czasową i trwałą. Stomia tymczasowa wyłaniana jest zazwyczaj na czas gojenia się jelita. Inny podział dotyczy budowy stomii – stomia jednolufowa to taka, w której ujście przewodu pokarmowego jest na brzuchu, a pozostała część została usunięta lub ślepo zaszyta. Stomia dwulufowa ma dwa otwory – jeden jest końcowym odcinkiem jelita, a drugi drogą do odbytu.
Ileostomia
W przypadku ileostomii odcinek o długości 3-4 cm wystaje nad powierzchnię skóry. Treść jelitowa jest odprowadzana ciągle do worka.
Kolostomia
Wykonywana jest, gdy konieczne jest usunięcie odbytnicy (końcowego odcinka jelita grubego o długości 12-18 cm). Zazwyczaj znajduje się po lewej stronie, wystaje ok. 1-2 cm ponad powierzchnię brzucha. Treść jelitowa przy kolostomii powinna być uformowana i wydalana 1-2 razy w ciągu doby. Proces ten może być kontrolowany
Stomia – pielęgnacja
Na początku ciężko przyzwyczaić się do stomii, ale nie ma w tym nic dziwnego. Wsparcia i porad może udzielić Ci pielęgniarka stomijna. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań po zabiegu stomii i komfortowo z nią żyć, konieczna jest odpowiednia pielęgnacja.
- Zaleca się wymieniać worek stomijny w pomieszczeniu z umywalką i toaletą.
- W celu bezstresowej wymiany lepiej przygotować wszystkie rzeczy przed odklejeniem worka.
- Przed przystąpieniem do wymiany worka, należy umyć ręce i skórę wokół worka. Nie powinno nakładać się balsamów lub kremów, gdyż mogą utrudniać przyczepienie nowego worka.
- Po wymianie należy umyć dokładnie ręce.
- Włoski wokół stomii mogą utrudniać przyczepienie, dlatego lepiej je usunąć za pomocą golarki.
Worki stomijne wyrzuca się do kosza na śmieci w szczelnie zamkniętym worku. Nie wolno spuszczać ich w toalecie!
Jak wybrać worek stomijny?
Na rynku dostępne są różne wersje worków stomijnych. O wyborze decyduje w dużej mierze rodzaj stomii. W przypadku kolostomii są to zazwyczaj worki zamknięte do użytku jednorazowego. W ileostomii używa się najczęściej worków otwartych. Można je opróżnić i wypłukać, a następnie użyć ponownie. Zaleca się aby były wyposażone w filtr.
Worki stomijne – cena
Pacjenci mogą otrzymać refundację na worki lub inny sprzęt stomijny. Dla każdego rodzaju stomii jest przewidziany limit finansowania. Jeśli nie wiesz, ile będziesz mógł zakupić refundowanego sprzętu, z pomocą przyjdzie Ci osoba w sklepie medycznym. Listę sklepów medycznych, które mają podpisaną umowę z NFZ znajdziesz na stronie wojewódzkiego oddziału NFZ. Pierwsze zlecenie na sprzęt stomijny powinien wystawić chirurg przy wypisie ze szpitala. Kolejne zlecenia może wystawiać np. lekarz pierwszego kontaktu.
Dieta
W przeciągu kilku tygodniu od zabiegu utworzenia stomii zaleca się ograniczenie spożycia błonnika, ponieważ może on zwiększać objętość stolca. W miarę dodawania błonnika z powrotem do diety, trzeba zwiększać ilość wypijanych płynów. Dobrym rozwiązaniem po zabiegu jest pojedyncze wprowadzanie produktów do diety, dzięki czemu łatwiej jest zaobserwować jak przewód pokarmowy reaguje na dany typ żywności. Na początku powinno ograniczyć się spożycie tłuszczów, szczególnie po usunięciu części jelita cienkiego. Posiłki należy zjadać powoli, dokładnie przeżuwając każdy kęs. Aby zapobiec powstawaniu gazów i nieprzyjemnych zapachów, należy unikać produktów, które nasilają proces fermentacji, np. grochu, kapusty, czosnku, a wprowadzić do diety maślanki, jogurty naturalne lub suplementację probiotykami.
Życie ze stomią
Przyzwyczajenie się do stomii jest kwestią czasu. Nie powinna ona ograniczać Twoich codziennych aktywności.
Praca
Po okresie rekonwalescencji możesz wrócić do pracy. Jeśli wymaga ona podnoszenia ciężkich przedmiotów, możliwe, że przyda Ci się specjalny pas podtrzymujący worek
Podróż
Nie ma przeciwwskazań do podróżowania. Jeśli w trakcie, zajdzie potrzeba wymiany worka np. na stacji benzynowej, poproś obsługę o klucz do toalety dla niepełnosprawnych. Dzięki temu zyskasz komfort przestrzeni, dostępu do umywalki i nie będzie Cię stresowała obecność innych lub kolejka osób czekających do łazienki
Aktywność fizyczna i seks
Nie ma przeciwwskazań do uprawiania sportu. W ciągu kilku tygodni od zabiegu zaleca się lekkie ćwiczenia. Ze stomią można wykonywać większość ćwiczeń, w tym pływanie na basenie. Worki stomijne są w pełni szczelne i wodoodporne.
Nie ma również przeciwwskazań do uprawiania seksu. Jedynym ograniczeniem jest znalezienie odpowiedniej pozycji. Posiadanie worka stomijnego może stanowić wstydliwy problem prowadzący do zaburzeń libido. Kluczem jest samoakceptacja i rozmowa z partnerem na ten temat.
Lekarstwa
Zanim zaczniesz zażywać nowy lek, zapytaj farmaceutę, czy stomia wpływa na jego wchłanianie. Wiele leków jest zaprojektowanych tak, by powoli rozpuszczały się w układzie pokarmowym. Jeżeli odnotujesz w worku jakiekolwiek tabletki, poinformuj o tym lekarza lub farmaceutę. Pomogą Ci w wybrać alternatywne lekarstwo.
Wykaz źródeł
Landmann RG et al.: Ileostomy or colostomy care and complications. 2021. UpToDate [dostęp 13.05.2022]
Francone TD et al.: Overview of surgical ostomy for fecal diversion. 2021. UpToDate [dostęp 13.05.2022]
Kozłowski JT, Wilkołaska E: Poradnik dla osób ze stomią, Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli. 2012.
NHS: Colostomy. 2020 [dostęp 13.05.2022]
Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie z dnia 29 maja 2017 r. (Dz. U. 2019 poz. 1267 z późn. zm.).
