W ciągu ostatnich 20 lat znacząco poprawiła się wykrywalność raka nerki. Postawienie diagnozy we wczesnej fazie jego rozwoju znacząco zwiększa szansę przeżycia. Jakie daje objawy? Jak wygląda proces leczenia? Czy można uniknąć nawrotu choroby?
Czym jest rak nerki?
Rak nerki to zróżnicowana grupa nowotworów złośliwych. Najczęściej występującym rodzajem jest rak nerkowokomórkowy, czyli wywodzący się bezpośrednio z komórek nerki. Stanowi on blisko 90% wszystkich przypadków. Poszczególne podtypy choroby rozpoznaje się na podstawie badań mikroskopowych fragmentu guza pobranego w czasie biopsji.
Rak nerkowokomórkowy
Rak nerkowokomórkowy charakteryzuje się wystąpieniem guza (bądź guzów) wewnątrz nerki. Komórki nowotworowe zaczynają namnażać się w nabłonku kanalików nerkowych bliższych. Są to niewielkie przewody, w których zachodzi początkowy etap powstawania moczu. W zależności od rodzaju komórek, w których znajduje się ognisko zmiany nowotworowej rozpoznaje się podtypy: jasnokomórkowy, brodawkowaty i chromofobowy.
Jak wykryć raka nerki?
Rak nerki charakteryzuje się długim okresem rozwoju podczas, którego nie daje żadnych objawów. Wiąże się to często z wykrywaniem raka stosunkowo późno, w zaawansowanej fazie wzrostu. Do najbardziej charakterystycznych objawów należą: krwiomocz, wyczuwalny guz nerki i ból zlokalizowany w jego okolicach. W momencie wykrycia, któregokolwiek z nich konieczne jest zgłoszenie się do lekarza i wykonanie badań w celu dalszej diagnostyki. Do mniej specyficznych objawów zalicza się także: utratę apetytu, spadek wagi ciała, anemię, przewlekłe zmęczenie i stany podgorączkowe
Jak postawić diagnozę?
W przypadku podejrzenia choroby lekarz przeprowadza z pacjentem badanie fizykalne i dokładny wywiad medyczny. Jeśli będzie to konieczne skieruje na dalsze badania. Standardowy proces diagnostyczny składa się z kilku etapów.
- Ogólne badanie moczu i morfologia krwi.
- USG jamy brzusznej, na podstawie którego można postawić wstępną diagnozę.
- Tomografia komputerowa z podaniem kontrastu – pozwala ocenić wielkość, kształt i lokalizację guza oraz określić czy występują przerzuty do okolicznych narządów.
- Rezonans magnetyczny – wykorzystywany u pacjentów u których nie można wykonać tomografii z kontrastem.
- Badanie RTG.
W przypadku podejrzenia wystąpienia przerzutów lekarz może zdecydować o konieczności przeprowadzenia badań specyficznych dla danego organu np. badania obrazowego kości.
Leczenie
Istnieje kilka metod leczenia raka nerki. Wybór uzależniony jest od rodzaju nowotworu i oceny klinicznej pacjenta.
Metody standardowe:
- leczenie operacyjne,
- radioterapia,
- chemioterapia,
- immunoterapia,
- terapia celowana.
Leczenie operacyjne
To podstawowa metoda leczenia raka nerki polegająca na całkowitym lub częściowym usunięciu narządu tzw. nefrektomii. Jeśli wycięcie zmiany nie jest możliwe wykonuje się zabieg mający na celu ograniczenie dopływu krwi do nerki. Komórki raka nie dostają wtedy wystarczającej ilości tlenu i innych substancji potrzebnych do wzrostu, co doprowadza do obumarcia części komórek i zmniejszenia się guza.
Radioterapia
Polega na wykorzystaniu promieniowania elektromagnetycznego w celu zniszczenia komórek rakowych. Z reguły jest to seria trwających po kilkanaście minut naświetleń. Liczba powtórzeń zależy od stopnia zaawansowania nowotworu. Stosuje się ją jako terapię dodatkową tzw. adjuwantową po leczeniu operacyjnym lub terapię paliatywną mająca na celu przyniesienie chorym ulgi i podniesienie ich jakości życia.
Chemioterapia
Chemioterapia ma za zadanie zahamować wzrost komórek nowotworowych. Może być przyjmowana doustnie bądź dożylnie. Wykorzystywana jest głównie w przypadku zaawansowanego nowotworu, który nie reaguje na inne metody leczenia bądź jako terapia wspomagająca.
Immunoterapia
Immunoterapia to leczenie w oparciu o substancje, które pobudzają naturalne reakcje obronne organizmu i ukierunkowują je na walkę z rakiem. Metodę tę stosuje się głównie w przypadku chorych, u których operacja usunięcia guza nie jest możliwa.
Terapia genowa
Kolejną z nowoczesnych metod leczenia raka jest tzw. terapia celowana. Wykorzystuje ona leki, które rozpoznają i niszczą specyficzne komórki nowotworowe, bez uszkadzania zdrowych.
Terapia wspomagająca
Zarówno nowotwór, jak i stosowane leczenie stanowią duże obciążenie dla organizmu pacjenta. Aby poprawić jego komfort życia stosuje się leki, które ograniczają dolegliwości. Zalicza się do nich m.in. leki przeciwbólowe i przeciwwymiotne. Bardzo ważnym aspektem leczenia jest także zadbanie o zdrowie psychiczne pacjenta. Otoczenie chorego wsparciem rodziny i wykwalifikowanego personelu jest często kluczowe w calu zapewnienia kompleksowej terapii.
Ryzyko nawrotu – jak je ograniczyć?
Szacuje się, że w około 20-30% przypadków nawrotów może wystąpić w przeciągu pierwszych trzech lat po zakończonym leczeniu. Z tego powodu bardzo ważny jest stały nadzór lekarski i wykonywanie systematycznie badań kontrolnych, które pozwalają na szybkie wykrycie zmian nowotworowych. Osoby narażone na tzw. czynniki ryzyka są bardziej zagrożone wystąpienia nawrotu czy przerzutów, dlatego pacjenci powinni dążyć do ich całkowitego wyeliminowania.
Czynniki ryzyka
Ryzyko nawrotu choroby znacząco zwiększa się wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania nowotworu. W zależności od wielkości pierwotnego guza ryzyko to może wzrosnąć nawet o kilkanaście procent. Do innych czynników ryzyka zalicza się:
- palenie papierosów,
- otyłość,
- nadciśnienie tętnicze,
- nadużywanie leków przeciwbólowych,
- przewlekłe choroby nerek,
- potwierdzone przypadki raka w rodzinie,
- długotrwałe narażenie na azbest i garbniki,
- uwarunkowania genetyczne.
Pacjentom zaleca się także dbanie o właściwy sposób odżywiania i wyeliminowanie nadmiaru soli i cukru z diety. Niezmiernie ważne jest także właściwe nawodnienie organizmu i ograniczenie spożywania alkoholu. Zadbanie o regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny przyczyni się do poprawy kondycji całego organizmu.
Rokowanie
W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu i czasu, w którym zostanie on wykryty szanse na wyleczenie będą się znacznie różnić. Współczynnik przeżycia przez pacjenta 5 lat w przypadku raka zlokalizowanego w nerkach i niedającego przerzutów do innych organów wynosi ok. 75%. Zdiagnozowanie choroby w późniejszym okresie związane jest z wysokim ryzykiem wystąpienia zmian nowotworowych w innych narządach m.in płucach, kościach czy mózgu. Szanse na przeżycie spadają wówczas do ok. 10%.
Wykaz źródeł
1. American Cancer Society: KidneyCancer [dostęp 02.07.2022]
2. Escudier B, et al.; ESMOGuidelines Committee. Renal cell carcinoma: ESMO Clinical Practice Guidelinesfor diagnosis, treatment and follow-up†. Ann Oncol. 2019 May 1;30(5):706-720
3. Cancer Research UK: Kidney Cancer [dostęp 02.07.2022]
4. Krajowy Rejestr Nowotworów. Raknerki [dostęp 02.07.2022]
5. National Cancer Institute https://www.cancer.gov/types/kidney[dostęp 02.07.2022]
6. NCCN Guidelines for Patients: Kidney Cancer [dostęp 03.07.2022]
7. vander Mijn JC et al.: Validation of risk factors for recurrence of renal cellcarcinoma: Results from a large single-institution series. PLoS One.2019 Dec 9;14(12):e0226285
8. EAUGuidelines. Edn. presented at the EAU Annual Congress Amsterdam 2022; [dostęp03.07.2022]
