Rak prostaty — wpływ na płodność i potencję
Prostata to narząd, który w dużej mierze przyczynia się do płodności i potencji u mężczyzn. Niestety, prowadzone leczenie onkologiczne może obniżyć sprawność seksualną. Wiele mężczyzn zastanawia się, czy po zakończeniu terapii raka prostaty będą mogli odbywać stosunki seksualne, a także czy mają szansę w przyszłości zostać tatą
Prostata a seksualność mężczyzny
Prostata (stercz, gruczoł krokowy) to narząd męskiego układu moczowo-płciowego. Produkuje rzadki, mlecznobiały płyn, który objętościowo zajmuje nawet 1/3 całości nasienia. Wraz z wydzielinami pozostałych gruczołów stanowi płynną część spermy. Zawieszone są w niej plemniki. Wydzielina prostaty umożliwia wydostanie się plemników podczas ejakulacji, a następnie ich transport w drogach rodnych kobiety. Ponadto zawiera substancje zwiększające ruchliwość i przeżywalność plemników. Mięśnie otaczającą prostatę kurczą się w czasie orgazmu, co umożliwia wytrysk spermy.
Czy po leczeniu raka prostaty będę mógł mieć dzieci?
Wydzielina produkowana przez prostatę wpływa na ruchliwość i przeżywalność plemników. Z tego względu zastosowane leczenie onkologiczne raka może obniżyć płodność mężczyzny. W zależności od rodzaju terapii, zaawansowania nowotworu i aktualnego stanu zdrowia mężczyzny, może nastąpić czasowa lub trwała utrata płodności.
Leczenie chirurgiczne
W leczeniu chirurgicznym raka prostaty wycina się cały gruczoł krokowy objęty nowotworem wraz z pęcherzykami nasiennymi (radykalna prostatektomia). Operację przeprowadza się tradycyjną metodą otwartą lub metodami małoinwazyjnymi – przy użyciu robota medycznego lub laparoskopowo. Usunięcie prostaty każdą z nich wiąże się z brakiem możliwości posiadania dzieci. To dlatego, że gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne nie produkują już wydzieliny, która jest nośnikiem dla plemników i pozwala im się przemieszczać. Po operacji nadal można osiągać orgazm, ale będzie się to działo bez wytrysku. Nazywamy to „suchą ejakulacją”.
Radioterapia i leczenie hormonalne
Radioterapia i hormonoterapia mogą obniżać płodność mężczyzny. Po leczeniu może zmniejszyć się ilość wytwarzanego nasienia. Czasami okazuje się, że pomimo prawidłowej ilości spermy, znajduje się w niej mało plemników lub są uszkodzone. Nie da się przewidzieć, czy będziesz mieć problemy z płodnością po leczeniu i czy będą one odwracalne. Wiadomo jednak, że w większości przypadków leczenie onkologiczne negatywnie wpływa na płodność. Lekarz onkolog poinformuje Cię o ryzyku związanym z terapią i wspólnie z nim omówisz dalsze kroki.
Sposób na zachowanie płodności
Rak prostaty zazwyczaj pojawia się u starszych mężczyzn, po przekroczeniu 65. roku życia. Występuje jednak także u młodych osób, w grupie których często pojawia się obawa utraty szansy posiadania własnego potomka. Warto wtedy rozważyć bankowanie spermy przed leczeniem. Polega ono na zebraniu nasienia od mężczyzny i zamrożeniu go w bardzo niskiej temperaturze. Plemniki w tym stanie nie ulegają uszkodzeniu i mogą być przechowywane przez długi czas (nawet przez kilkanaście lat). W przyszłości można je wykorzystać do zabiegów sztucznego zapłodnienia (inseminacji) lub zapłodnienia pozaustrojowego.
Co z potencją po leczeniu onkologicznym raka prostaty?
Po rozpoczęciu leczenia onkologicznego raka prostaty wiele mężczyzn odczuwa strach przed utratą potencji. Jest to jeden ze skutków ubocznych zastosowanej terapii i występuje u większości mężczyzn.
Leczenie chirurgiczne
Zabiegi w obrębie prostaty wiążą się z ryzykiem uszkodzenia nerwów uczestniczących we wzwodzie prącia. Struktury układu moczowo-płciowego mężczyzny leżą blisko siebie, więc urazów nie da się uniknąć nawet w przypadku małoinwazyjnych zabiegów. Problemy z erekcją po operacji są przejściowe lub utrzymują się przez dłuższy czas.
Jeśli umieszczenie i rozmiar guza na to pozwalają, wykonuje się radyklaną prostatektomię z oszczędzeniem nerwów. Oznacza to, że podczas operacji wycina się guz, zachowując przy tym nerwy uczestniczące w erekcji (pęczki naczyniowo-nerwowe). Dzięki temu pacjent może szybciej powrócić do pełnej sprawności seksualnej. Warto przy tym zaznaczyć, że zdolność do osiągnięcia orgazmu jest zachowana nawet w przypadku usunięcia nerwów podczas operacji. To dlatego, że pęczki naczyniowo-nerwowe nie są jedynymi strukturami odpowiedzialnymi za za potencję. Ich zachowanie podczas operacji może jedynie przyspieszyć proces zdrowienia.
Radio- i hormonoterapia
Radioterapia również może obniżać potencję u mężczyzn. Nasilenie problemu różni się między pacjentami. Zależeć będzie to od obszaru objętego promieniowaniem i przyjętej dawki. Z kolei przy leczeniu hormonalnym raka prostaty chcemy zniwelować pobudzający wpływu androgenów na stercz (np. testosteronu). Nazywamy to blokadą androgenową. Efekt ten można uzyskać na kilka sposobów. Niestety, mała ilość męskich hormonów może wiązać się obniżeniem potencji i upośledzeniem erekcji.
Jak sobie pomóc
Możesz skorzystać z różnych metod, które pomogą Ci szybko powrócić do sprawności seksualnej. Porozmawiaj z lekarzem urologiem, który doradzi odpowiednią terapię. W leczeniu problemów z potencją pomocne są:
- współpraca z druga połówką (brak pośpiechu i wyrozumiałość),
- ćwiczenia wzmacniające osłabione mięśnie dna miednicy,
- leki doustne poprawiające przepływ krwi przez penisa (np. sildenafil),
- urządzenie zewnętrzne wywołujące wzwód (np. pompka próżniowa do penisa),
- wszczepienie protezy prącia,
- konsultacja z seksuologiem.
Wybór najlepszej metody zależeć może także od Twoich preferencji. Bądź przy tym cierpliwy, gdyż powrót potencji wymaga czasu.
Wykaz źródeł
Verze P, Cai T, Lorenzetti S. The role of the prostate in male fertility, health and disease. Nat Rev Urol. 2016 Jul;13(7):379-86
Tran S, Boissier R, Perrin J, Karsenty G, Lechevallier E. Review of the Different Treatments and Management for Prostate Cancer and Fertility. Urology. 2015 Nov;86(5):936-41
Sartor Oliver A: Risk factors for prostate cancer. UpToDate 2022
Huang C, Lei L, Wu HL, Gan RX, Yuan XB, Fan LQ, Zhu WB. Long-term cryostorage of semen in a human sperm bank does not affect clinical outcomes. Fertil Steril. 2019 Oct;112(4):663-669.e1
Klein E: Radical prostatectomy for localized prostate cancer. UpToDate 2020
Van der Wielen GJ, Mulhall JP, Incrocci L. Erectile dysfunction after radiotherapy for prostate cancer and radiation dose to the penile structures: a critical review. Radiother Oncol. 2007 Aug;84(2):107-13
DiBiae S, Roach M: External beam radiation therapy for localized prostate cancer. UpToDate 2021
Smith M: Side effects of androgen deprivation therapy. UpToDate 2022
DiBlasio CJ et al. Patterns of sexual and erectile dysfunction and response to treatment in patients receiving androgen deprivation therapy for prostate cancer. BJU Int. 2008 Jul;102(1):39-43
NICE Guidance - Prostate cancer: diagnosis and management: NICE (2019) Prostate cancer: diagnosis and management. BJU Int. 2019 Jul;124(1):9-26
Dizon D, Katz A: Overview of sexual dysfunction in male cancer survivors. UpToDate 2021
