Usunięcie pęcherza moczowego i co dalej?
Leczenie chirurgiczne jest jedną z możliwości leczenia raka pęcherza moczowego. Standardowa terapia raka pęcherza moczowego naciekającego mięśniówkę obejmuje radykalną cystektomię. Polega ona na całkowitym wycięciu pęcherza moczowego z tkankami przyległymi. Z czym wiąże się usunięcie pęcherza?
Jak wygląda operacja usunięcia pęcherza moczowego?
Jak już wspomniano, radykalna cystektomia (usunięcie pęcherza moczowego) jest jedną z metod leczenia raka pęcherza moczowego. To, czy pacjent będzie leczony chirurgicznie i w jaki sposób, zależy od rodzaju raka i preferencji pacjenta. W przypadku raka naciekającego mięśniówkę, usunięcie pęcherza jest leczeniem z wyboru. W przypadku raka nienaciekającego także można przeprowadzić cystektomię, np. jeżeli doszło do niepowodzenia terapii BCG (szczepionką Bacillus Calmette-Guérin).
W trakcie cystektomii z powodu raka pęcherza moczowego, należy wykluczyć występowanie innych nowotworów. 25-46% mężczyzn poddanych temu zabiegowi jednocześnie mierzy się z rakiem prostaty, co potwierdza badanie histopatologiczne materiału.
Operacja obejmuje także inne narządy w zależności od płci. U mężczyzn usuwa się gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne, cewkę moczową, dolne części moczowodów oraz okoliczne węzły chłonne. U kobiet – cewkę moczową, dolną część moczowodów, węzły chłonne obecne w miednicy, a także przylegającą część pochwy oraz macicy. Wykonuje się to ze względu na tzw. margines chirurgiczny. Polega to na usunięciu wraz z pasmem tkanek nieprawidłowych, tkanek zdrowych i ich ocenę pod kątem ewentualnych komórek rakowych w celu zwiększenia pewności, że guz został w całości wycięty. W niektórych przypadkach zabieg ten może być nieco modyfikowany w celu oszczędzenia pewnych struktur, np. biorąc pod uwagę późniejsze plany na posiadanie dzieci. Możliwość ograniczenia zabiegu zależy od zasięgu rozprzestrzenienia nowotworu i wymaga indywidualnej oceny u każdego pacjenta.
Rodzaje
Usunięcia pęcherza moczowego można dokonać za pomocą różnych technik, na przykład:
- cystektomii częściowej – wykonuje się ją, jeżeli rak wrósł do ściany pęcherza tylko w jednym miejscu i możliwe jest usunięcie tylko części pęcherza bez upośledzenia jego funkcji,
- cystektomii radykalnej – obejmuje całościowe wycięcie pęcherza z okolicznymi narządami,
- cystektomii tradycyjnej – następuje z otwarciem powłok brzusznych,
- cystektomii laparoskopowej – wycięcie pęcherza może nastąpić laparoskopowo, czyli z użyciem specjalnego sprzętu wprowadzanego do jamy brzusznej przez niewielkie otwory,
- cystektomii z asystą robota – wraz z rozwojem medycyny, dostępne są coraz nowsze i lepsze metody. Przykładem tego może być wspomaganie zabiegów laparoskopowych przez robota. Daje ona możliwość lepszej wizualizacji oraz szycia wewnątrz organizmu.
Z czym się wiąże cystektomia?
Ponieważ usuwany jest pęcherz moczowy, konieczne jest znalezienia innej drogi, jaką mocz mógłby wydostawać się na zewnątrz. Istnieje wiele opcji odprowadzania moczu. Jedną z nich jest operacja Brickera, w czasie której wykonuje się zastępczy pęcherz jelitowy. Polega to na wszczepieniu moczowodów do części jelita krętego, którego dalszy koniec wszczepia się w skórę. W ten sposób powstaje urostomia, czyli przetoka moczowo-skórna. Większość urostomii przebiega z niekontrolowanym oddawaniem moczu do worków urostomijnych. Istnieją jednak rozwiązania umożliwiające trzymanie moczu – są to urostomie szczelne (kontynentne). Przykładem może być zastępczy zbiornik jelitowy. W tej metodzie moczowody wszczepia się do zbiornika jelitowego, który połączony jest przewodem z otworem skórnym. Odprowadzanie moczu następuje poprzez wprowadzanie cewnika przez przewód. Mocz może być odprowadzany na zewnątrz także przez połączenie nerki z powierzchnią skóry jamy brzusznej, czyli nefrostomię.
Usunięcie pęcherza – rekonwalescencja
Okres, jaki pacjent zostaje w szpitalu po zabiegu, zależy od jego stanu zdrowia i rodzaju operacji jaką przeszedł. Po wyjściu ze szpitala rekonwalescencja trwa około 4-6 tygodni. W tym czasie pacjent musi zmierzyć się z nową codziennością, do której należy m.in. wymiana worków urostomijnych. Pomóc może pielęgniarka stomijna. Z czasem możliwe będzie wrócenie do większości aktywności sprzed zabiegu.
Z czym mierzy się pacjent po cystektomii?
Zaburzenia czynności seksualnej lub utrata funkcji rozrodczej
Radykalna cystektomia może prowadzić do zaburzeń seksualnych, zmienia się m.in. ukrwienie narządów rodnych. Akceptacja nowej sytuacji i rozmowa z partnerem jest kluczem do powrotu do życia seksualnego. W przypadku problemów w tej kwestii lub jakiś pytań, warto zdecydować się na wizytę u seksuologa.
Aktywność fizyczna
Po zakończeniu rekonwalescencji (średnio po 3 miesiącach od operacji) można powrócić do aktywności fizycznej. Należy unikać podnoszenia ciężkich rzeczy i częstego schylania się. Sprzęt urostomijny nie stanowi problemu nawet w trakcie pływania.
Zaopatrzenie w wyroby medyczne
Przy wypisie ze szpitala po zabiegu usunięcia pęcherza lekarz wystawi pierwsze zlecenie na wyroby medyczne. Kolejne zlecenie może wypisać lekarz rodzinny. Zaopatrzenie można zrealizować w sklepie medycznym mającym podpisaną umowę z NFZ.
Wykaz źródeł
Aron M et al.: Radical cystectomy. 2022. UpToDate [dostęp 18.05.2022]
Shariat SF et al.: Urinary diversion and reconstruction following cystectomy. 2021. UpToDate [dostęp 18.05.2022]
Polskie Towarzystwo Urologiczne: Wytyczne postepowania u chorych z nienaciekającym mięśniówki rakiem pęcherza moczowego, u chorych z rakami przejściowonabłonkowymi górnych dróg moczowych, u chorych z naciekającym mięśniówkę i przerzutowym rakiem pęcherza moczowego, u chorych z pierwotnym rakiem cewki moczowej. 2013
Welland Medical Polska. Poradnik dla osób z urostomią (przetoką moczową). 2019
NHS: Bladder cancer. 2021. [dostęp 18.05.2022]
Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie z dnia 29 maja 2017 r. (Dz. U. 2019 poz. 1267 z późn. zm.).
